سلیمان خاطر؛ کابوس مصر و اسرائیل

آغازین

سوم ژوئن یعنی همین 13 خرداد وقتی خبر نفوذ یه نیروی مسلح مصری به اسم محمد صلاح به داخل سرزمین های اشغالی و کشتن سه تا سرباز اسرائیلی منتشر شد اولین واکنش رسمی مصری ها این بود که طرف داشته قاچاقچی ها رو تعقیب می کرده و زده اشتباهی سربازای اسرائیلی رو هم کشته. خبری که فکر کنم حتی تنظیم کننده هاش هم باورش نمی کردند. درست مثل موضع گیری مقامات مصری 38 سال قبل سر ماجرای سلیمان خاطر.
حسنی مبارک رییس جمهور وقت مصر روز 6 اکتبر سال 1985 تو جواب یه خبرنگار انگلیسی که در مورد اتفاق شب گذشته سر مرز مصر با اسرائیل توی صحرای سینا سوال کرده بود اینطوری جواب میده:
“یه دفعه دیوانه شد؛ می تونست اون کارو هر جای دیگه هم انجام بده”
شب قبلش یعنی 5 اکتبر 1985 یه نیروی مسلح مصری به اسم سلیمان محمد عبدالحمید خاطر به سمت یه گروه اسرائیلی که از مرز صحرای سینا رد شده بودند تیراندازی کرده بود و 7 نفرشون رو کشته بود.حسنی مبارک می گفت اون نیروی مسلح دچار جنون شده! ادعایی که وزیر دفاع مصر هم همون روز تکرارش کرد.
اما ماجرا از چه قرار بود و اصلا صحرای سینا و مرز مصر و اسرائیل کجاست؟

صحرای سینا کجاست؟

صحرای سینا یا شبه جزیره سینا یه منطقه به وسعت 60هزار کیلومتر مربع هست که توی شمال شرقی کشور مصر قرار گرفته و تنها بخش آسیایی کشور مصر محسوب می شه. سینا هرچند یه منطقه صحرایی هست اما از بابت راهبردی جای خیلی مهمیه: هم به خلیج عقبه توی جنوب وصل میشه و هم مسیر راهبردی کانال سوئز توی غرب این صحرا قرار گرفته و هم درست توی امتداد بیشتر از 200 کیلومتر خط تماس با سرزمین های اشغالی قرار داره: از کنار خلیج عقبه تا نوار غزه.
این صحرا توی جنگ کانال سوئز ـ سال 1956 ـ افتاد دست نیروهای اسرائیلی که از طرف فرانسوی ها و انگلیسی ها حمایت می شدند اما خب بخاطر دعوایی که بین شوروی و آمریکا وجود داشت اونها عقب می شینن و سینا دوباره برمی گرده به دست مصر. بعدش که جنگ 1967 اعراب و اسرائیل شروع شد و اعراب شکست خوردند صحرای سینا هم توسط اسرائیل اشغال شد. از بعد جنگ 1967 تا سال 1970 یه دوره جنگ فرسایشی بین اسرائیل و عمدتا مصری ها جریان داشت تا شاید بتونند اسرائیل رو از سینا بیرون کنند که خب علی رغم یه سری موفقیت ‌های جزیی، اتفاقی نیفتاد و سینا کماکان تحت اشغال باقی موند.
بعدش سال 1973 جنگ اکتبر اتفاق افتاد که در نهایت منجر به آتش بسی شد که بر اساس اون اسرائیل از بخشی از سینا عقب نشینی می کرد. سال 1979 که مصر با اسرائیل توافق صلح کمپ دیوید رو امضا کرد، در عوض به رسمیت شناختن رژیم اسرائیل قرار شد صحرای سینا هم کاملا برگرده به مصر. تا سال 1982 عملا اسرائیلی ها از کل صحرای سینا عقب نشستن اما بر اساس این توافق مصری ها نمی تونستند توی صحرای سینا نیرو و تسلیحات نظامی جدی مستقر کنن. توی نقطه اتصال مرزی با سرزمین‌های اشغالی هم مصری‌ها فقط اجازه داشتن نیروهای پلیس داشته باشند نه ارتش. نه سلیمان خاطر و نه محمد صلاح هیچ کدوم سرباز ارتش مصر نبودند و نیروهای پلیس به حساب می اومدند.
حمله اسرائیل به روستای بحر البقر
ساعت 9 صبح روز چهارشنبه 8 آوریل 1970 ، روستای بحر البقر، جنوب پورت سعید در مصر. فانتوم های اسراییلی با 5 بمب و دو تا موشک هوا به زمین، ساختمون مدرسه روستای بحر البقر رو هدف قرار میدن؛ از 130 تا دانش آموز قد و نیم حاضر توی مدرسه 40 نفر یک جا کشته می شند و 50 نفر دیگه هم زخمی می شند. موشه دایان وزیر جنگ اسراییل اعلام می کنه که هدف دقیق بوده و اگه قاهره مدعی هست که یه مدرسه هدف قرار گرفته شده حتما اون مدرسه رو وسط یه پایگاه نظامی احداث کردند.
وسط شلوغی اون روز روستای بحر البقر یه پسر بچه 9 ساله خودشو به ساختمون خراب شده مدرسه می رسونه و با تلی از جنازه های بچه ها روبرو میشه. وقتی بر می گرده خونه شب از ترس صحنه فجیعی که دیده بود خوابش نمی بره. این صحنه ای بود که تا سال ها از خاطر سلیمان خاطر نرفت.

ماجرای سلیمان خاطر

شب روز 5 اکتبر سال 1985 وقتی سلیمان خاطر مشغول گذروندن دوره سربازیش توی پلیس مرزبانی مصر سر مرز سینا بود با یه دسته اسرائیلی روبرو میشه که دارند به سمت مقرش می آن. سلیمان از اون ها اسم رمز رو می خواد که جوابی نمی شنوه، به اونها اخطار عدم نزدیک شدن میده که باز جوابی نمی شنوه و بعد طبق دستورالعمل شلیک هوایی می کنه تا شاید جلوی نزدیک شدن اون اسرائیلی ها رو بگیره و در نهایت وقتی می بینه اونها متوقف نمی شن به سمتشون تیراندازی می کنه.
سلیمان خاطر بازداشت می‌شه و پرونده‌ای براش شکل می گیره که طبق اون متهم به قتل 7 اسرائیلی شده بود. خبر اتفاق، مثل بمب توی کل مصر می پیچه و موجی از شادی و همراهی مردمی رو با خودش میاره. سلیمان خاطر یک شبه تبدیل میشه به قهرمان ملی. گروه های مخلتف سیاسی توی مصر دست به دست هم می دن تا برای سلیمان خاطر یه تیم دفاعی حقوقی شکل بدن. دادگاه سلیمان خاطر علی رغم اینکه عضو پلیس مصر بود توی ارتش شکل می گیره و در نهایت هم محکوم به 25 سال حبس می شه. وکیل مدافع سلیمان خاطر بعد صدور حکم دادگاه توی مصاحبه ای می گه که هیچ کسی از این حکم دادگاه راضی نیست.
سلیمان خاطر به زندان می افته اما ماجرای سلیمان خاطر اینجا تموم نمیشه.

خبر خودکشی سلیمان خاطر

صبح روز 7 ژانویه سال 1986 در حالیکه هنوز یک سال از بازداشت سلیمان خاطر نگذشته بود، خبر خودکشی سلیمان خاطر توی سلول زندان کل مصر رو شوکه می کنه. مقامات مصری جلوی دوربین ها می آن و با جزییات گزارش صادره توسط پزشکی قانونی رو قرائت می کنند که طبق اون سلیمان خاطر خودشو با ملحفه زندان از میله های پنجره سلولش حلق آویز کرده بود. خبری که هیچ کسی توی مصر باورش نمی کنه. خانواده سلیمان خاطر درخواست دریافت جنازه و کالبد شکافی رو می کنند که باهاش موافقت نمیشه و جنازه سلیمان توی روستای محل تولدش تو تدابیر شدید امنیتی دفن میشه تا شاید اینطوری یاد و خاطره سلیمان خاطر هم دفن بشه.
چند سال قبل شبکه الجزیره این مستند رو از زندگی سلیمان خاطر تولید کرد که توش میگه درست یک روز قبل از مرگ سلیمان خاطر توی زندان، یکی از سناتورهای آمریکایی به قاهره می آد و با حسنی مبارک دیدار می کنه اما وقتی این سناتور از دیدار بیرون می آد و قاهره رو مستقیما به سمت تل آویو ترک می کنه وزیر دفاع مصر یعنی عبدالحلیم ابوغزاله هم از نشست بیرون می آد و جلوی خبرنگارها حاضر میشه. الجزیره بر اساس شواهدی که جمع آوری می کنه مدعی میشه که امکان نداشته سلیمان خاطر خودکشی کرده باشه و این تصمیمی هست که توی هماهنگی بین مقامات مصری و آمریکایی و اسراییلی گرفته شده.

داستان سلیمان خاطر در ایران

و اما توی ایران هم سلیمان خاطر داستانی داره. همون سال انتشار خبر مرگ سلیمان خاطر یعنی 1364 تمبر یادبودی با عنوان “قهرمان سینا” بهمراه عکسی از سلیمان خاطر چاپ و منتشر میشه و بعد هم خیابون امیر اتابک تهران به اسم سلیمان خاطر تغییر نام داده میشه تا بشه دومین مصری که اسمش روی خیابونای ایران گذاشته شده. اولیش خیابان خالد اسلامبولی بود که انور سادات رییس جمهوری مصر رو بخاطر امضای کمپ دیوید ترور کرد دومیش هم سلیمان خاطر. خیابون حسن بنا ربطی به استاد حسن البنا مصری نداره البته اسم یکی از شهدای دوران انقلابه.
اینم باید بگم که مصری ها اول بازی اسم خیابون رو شروع کردن و توی قاهره یه خیابون زدن به اسم فرح پهلوی.

ماجرای ایمن حسن

تنها چهار سال بعدش یعنی سال 1990 این ماجرا یک بار دیگه تکرار شد و ایمن حسن با ورود به سرزمین های اشغالی 4 سرباز اسراییلی رو از پا در میاره و چند نفر دیگه رو هم زخمی می کنه و به داخل مرز مصر بر می گرده. ایمن حسن هم بعد از دستگیری به ده سال زندان با اعمال شاقه محکوم میشه.

محمد صلاح یاد سلیمان خاطر را زنده کرد

حالا بعد از 38 سال که از ماجرای سلیمان خاطر می گذره محمد صلاح 22 ساله خاطره سلیمان خاطر رو برای همه مصری ها زنده کرده با این تفاوت که این بار محمد صلاح نشسته بود تا اسرائیلی ها از مرز رد بشن و بهشون اخطار بده؛ محمد صلاح طبق گزارش خود اسراییلی ها به سرزمین های اشغالی نفوذ کرده و برای سربازای مرزی اسراییلی کمین گذشته و تونست خلال چند ساعت حضورش داخل سرزمینای اشغالی، سه نفر از سربازای اسراییلی رو از پا در بیاره و چند نفر دیگه رو هم زخمی بکنه و در نهایت هم خودش کشته شد؛ شهید شد. تشییع و تدفین محمد صلاح هم درست عین ماجرای سلیمان خاطر اتفاق افتاد اما یه چیز برای خود اسرائیلی ها خیلی روشن شد:
بحرین و امارات و مراکش که واسه همین یکی دوساله … چهل سالم که از عادی سازی روابط با یه کشور عربی بگذره دست آخر مردم این کشورها نه تنها اسراییل واسشون عادی نمیشه که اگه دستشون برسه خاطره سلیمان خاطر و ایمن الحسن رو زنده می کنن.

روابط میان دولت مصر و رژیم اسرائیل از سال 1948 تا کنون از جنگ‌های سخت و خونین تا صلح و دوستی را به خود دیده است و صحرای سینا محل تنازع و درگیری این دو بوده است. در این قسمت از هایلایت، سرباز روح الله رضوی ماجرای سلیمان خاطر را بر اساس مستندات تاریخی برای شما روایت می‌کند.